απόσπασμα: μεταφρασμένο άρθρο της ιστοσελίδας του CNN (Ιούλιος 2012)
 |
| πηγή |
Η πρωτεύουσα του Καζακστάν έχει κάτι από οφθαλμαπάτη. Λίγα υπάρχουν σε ακτίνα 1.200 χιλιομέτρων από την πόλη πέρα από λίγες επαρχιακές κωμοπόλεις διασκορπισμένες πάνω στη μεγαλύτερη στέπα του κόσμου – μια επίπεδη, άδεια λειμώνια έκταση. Από αυτό το κενό ανυψώνεται μια μάζα από παράξενες φουτουριστικές κατασκευές. Η πιο πρόσφατη από αυτές είναι το σχεδιασμένο από τον Νόρμαν Φόστερ, Χαν Σάτυρ, ένα εμπορικό κέντρο που διπλώνεται σαν το μεγαλύτερο αντίσκηνο του κόσμου.
Ο Φόστερ ήταν επίσης ο αρχιτέκτονας του Παλατιού της Ειρήνης και Συμφιλίωσης, μια γυάλινη πυραμίδα 60 μέτρων. Υπάρχει επίσης το Κεντρικό Μέγαρο Μουσικής, το οποίο από ψηλά μοιάζει με μπουμπούκι, ένα κτήριο τσίρκου σε σχήμα ιπτάμενου δίσκου, ένα προεδρικό μέγαρο σχεδιασμένο να αναπαράγει στοιχεία του Λευκού Οίκου, και το Μπαϊτερέκ, ένας πύργος ύψους 100 μέτρων, που έχει παρομοιαστεί με γιγάντιο γλειφιτζούρι.
Παρ΄ όλα αυτά μόλις 15 χρόνια πριν η πόλη ουσιαστικά δεν υπήρχε καν.
To 1997 ο πρόεδρος του Καζακστάν, Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ [σημ.: ο ηγέτης τής χώρας μετά τη διάσπαση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991], μετέφερε την πρωτεύουσα από το Αλμάτι, στα νοτιοδυτικά τής χώρας, στην πρόσφατα μετονομασμένη Αστάνα (πριν λεγόταν Ακμόλα), που ήταν τότε ένα άδειο κομμάτι γης δίπλα στον ποταμό Ισίμ, γνωστότερη ως πρώην στρατόπεδο της Γκουλάγκ για τις συζύγους των Σοβιετικών προδοτών.
Σήμερα ο εξογκωμένος, σα βγαλμένος από επιστημονική φαντασία, ορίζοντας της πόλης έχει αρχίσει να δίνει στη χώρα κάποια διεθνή αναγνώριση.
Ο Νέιλ Μπίλλετ (Neil Billett), ένας διευθύνων σύμβουλος και συνεργάτης στην Μπίρο Χάππολντ (Buro Happold), τους συμβούλους-μηχανικούς που συνεργάστηκαν με την εταιρεία Φόστερ στο Χαν Σάτυρ, εγκωμιάζει την προοδευτική σκέψη των ντόπιων αρχιτεκτόνων. «Τους αρέσουν πολύ οι προκλήσεις και οργανώνονται, για να κάνουν τη δουλειά, με έναν τρόπο που είναι πολύ φρέσκος», αναφέρει. «Αυτά τα έργα θα δοκίμαζαν το μυαλό πολλών κορυφαίων αναδόχων, και στο Καζακστάν έχουν να αντιμετωπίσουν τα ίδια προβλήματα σε πολύ σκληρότερες κλιματικές συνθήκες». Το κλίμα τής πρωτεύουσας πραγματικά κάνει την κατασκευή πολύ πιο περίπλοκη. Τους χειμερινούς μήνες οι θερμοκρασίες μπορούν να πέσουν στο -40ºC (-40ºF), βάζοντάς τη στη δεύτερη θέση των ψυχρότερων πρωτευουσών του κόσμου [σημ. πρώτη, με μικρή διαφορά, η Ουλάν Μπατόρ της Μογγολίας]. Το καλοκαίρι, ο υδράργυρος μπορεί να φτάσει μέχρι τους 30ºC (86ºF). Σύμφωνα με τον Γιώργο Κελίρη, έναν δομικό μηχανικό τής Μπίρο Χάππολντ, τέτοιες θερμοκρασιακές αλλαγές αποδείχθηκαν ιδιαίτερα απαιτητικές όταν χτιζόταν το Παλάτι της Ειρήνης. «Έπρεπε να προβλέψουμε ένα σύστημα που ανακούφιζε από τις καταπονήσεις και να αφήσουμε την κατασκευή να αναπνέει», λέει. Η λύση που βρήκαν ήταν να ασφαλίσουν τη μια γωνία τής πυραμίδας, ενώ τοποθετούσαν τις υπόλοιπες γωνίες πάνω σε εφέδρανα γέφυρας. Αν και συνηθισμένα στις γέφυρες, είναι πρακτικά ανήκουστα σε ολόκληρα κτήρια. «Βασικά, στέκεται πάνω σε πατίνια» λέει ο Κελίρης. «Εξαιτίας του κλίματος, [η κατασκευή] ήταν καταδικασμένη να είναι φουτουριστική».
Από απόσταση, η αρχιτεκτονική τής Αστάνα δείχνει ετερόκλιτη, όμως ένα έντονα καζακικό θέμα τη διαπερνά. Σκοπός τού Μπαϊτερέκ είναι να φέρνει στο μυαλό το ντόπιο θρύλο τού "Δέντρου τής Ζωής" – η ιστορία έχει ένα χρυσό αυγό [σημ.: τοποθετημένο από το μαγικό πουλί τής ευτυχίας στα κλαδιά μιας λεύκας] και το κτήριο έχει στην κορυφή του μια χρυσή σφαίρα. Το σχήμα τού Κεντρικού Μεγάρου Μουσικής φτιάχτηκε σκόπιμα να μοιάζει με ένα παραδοσιακό καζακικό μουσικό όργανο, γνωστό ως ντομπρά [σημ.: είδος δίχορδου λαούτου με μακρύ μπράτσο].
Από τότε που έγινε πρωτεύουσα της χώρας, ο πληθυσμός τής Αστάνα υπερδιπλασιάστηκε φτάνοντας τις 750 χιλιάδες. Παρά αυτή την αστική ανάπτυξη, το μέγεθος των καινούργιων κτηρίων, ίσως, εξακολουθεί να φαίνεται υπερβολικό. Το Κεντρικό Μέγαρο Μουσικής είναι ένα από τα μεγαλύτερα του κόσμου και χωρά 3.500 θεατές, ενώ το Αστάνα Αρένα [σημ. κλιματιζόμενο στάδιο ποδοσφαίρου με συρόμενη οροφή] χωρά 30.000. Παρ΄όλα αυτά, σύμφωνα με τον Σέρικ Ρουσταμπέκοφ, έναν ντόπιο αρχιτέκτονα, η έκταση αυτών των έργων ταιριάζει με τον τοπικό τρόπο σκέψης. «Πρέπει να καταλάβεις το καζακικό υπόβαθρο για να έχεις μια καλύτερη εικόνα τής κοσμοθεωρίας μας. Είμαστε ένας νομαδικός πολιτισμός, που αναπτύχθηκε για χιλιάδες χρόνια στις απέραντες εκτάσεις τής Ευρασίας. Ο ανοιχτός χώρος, στη νοοτροπία των Καζάκων, εμπνέει περισσότερο δέος από αυτή την συμφόρηση που επικρατεί σε πολλά ευρωπαϊκά αστικά κέντρα.»
Πολλοί αρχιτέκτονες από ολόκληρο τον κόσμο έβαλαν το χέρι τους στη διαμόρφωση του νέου ορίζοντα της πρωτεύουσας, όμως αυτός που είχε τη μεγαλύτερη επίδραση στη μεταμόρφωση της πόλης είναι ο πρόεδρος Ναζαρμπάγιεφ. Ο Μανφρέντι Νικολέττι, του οποίου η εταιρία Στούντιο Νικολέττι, με έδρα τη Ρώμη, σχεδίασε το Κεντρικό Μέγαρο Μουσικής, επιβεβαιώνει ότι ο Ναζαρμπάγιεφ ανακατεύτηκε πολύ στην υλοποίηση των κατασκευών. «Συνήθιζε να αστειεύεται ότι το κτήριο ήταν ακριβώς μπροστά στο σπίτι του [το Προεδρικό Μέγαρο] και ότι το εργοτάξιο της κατασκευής – όπως βέβαια και εμείς – ήταν πάντα υπό τον έλεγχό του.»
Με πολλούς τρόπους η Αστάνα μοιάζει με ένα ματαιόδοξο έργο τού Ναζαρμπάγιεφ. Στην κορυφή τού Μπαϊτερέκ, που προέκυψε από ένα σχέδιο που έκανε ο ίδιος ο Ναζαρμπάγιεφ, οι επισκέπτες μπορούν να αγγίξουν το επιχρυσωμένο αποτύπωμα της παλάμης του, και κάθε χρόνο η επέτειος της ίδρυσης της πόλης τυχαίνει να συμπίπτει με τα γενέθλιά του. Οι υπερασπιστές τού Ναζαρμπάγιεφ, όμως, ισχυρίζονται ότι η Αστάνα δεν είναι σύμβολο του Εγώ του τόσο, όσο της φιλοδοξίας που έχει για το καζακικό έθνος. Ένας από τους θερμότερους υποστηρικτές τού Ναζαρμπάγιεφ βρέθηκε αναπάντεχα στο πρόσωπο του Τζόναθαν Άιτκεν (Jonathan Aitken), ενός Βρετανού πρώην πολιτικού, ο οποίος έγραψε μια πρόσφατα δημοσιευμένη βιογραφία τού προέδρου – βασισμένη σε προσωπική συνέντευξη 23 ωρών – και μια ανασκόπηση της χώρας. «Ενώ είμαι σίγουρος ότι [ο Ναζαρμπάγιεφ] έχει όντως ένα διογκωμένο Εγώ, είναι περισσότερο ένα Εγώ επικεντρωμένο στην αγάπη τής πατρίδας και όχι ένα Εγώ επικεντρωμένο στον εαυτό του» λέει ο Άιτκεν. Ο Άιτκεν εξομοιώνει τον Ναζαρμπάγιεφ με το είδος των ευεργετών που κυριάρχησαν στην Ευρώπη του 18ου αιώνα, και ιδιαίτερα τον Λουδοβίκο ΙΔ′. «Όπως οι Βερσαλλίες και τμήματα του Παρισιού δημιουργήθηκαν όλα από το όραμα ενός ανθρώπου, έτσι και η Αστάνα», αναφέρει.
Ο φουτουριστικός σχεδιασμός τής πόλης δείχνει την φιλοδοξία τού Καζακστάν και την επιθυμία να ξεφύγει από την σοβιετική κληρονομιά, η οποία έφθειρε πολλά από τα γειτονικά κεντρο-ασιατικά έθνη. «Η αρχιτεκτονική πάντα αντιπροσωπεύει την ανάπτυξη του κράτους, της τεχνολογίας και του πολιτισμού» επισημαίνει ο Ρουσταμπέκοφ. «Καθώς η Αστάνα τοποθετεί τον εαυτό της ως το κέντρο τής Ευρασίας, μια θέση όπου η Ανατολή συναντά τη Δύση, ένα μείγμα τεχνοτροπιών είναι το πλέον κατάλληλο.»
