απόσπασμα: μεταφρασμένο από ταξιδιωτικό ρεπορτάζ τής Γκάρντιαν (Απρίλιος 2012)
 |
| πηγή |
Στα βοσνιακά σύνορα βρισκόταν το Βίσεγκραντ (Višegrad), το σκηνικό τής νουβέλας τού Άντριτς [1]. Φαινόταν ήσυχο στη λιακάδα, με τις έντεκα αψίδες τής γέφυρας του Μεχμέτ Πασά Σοκόλοβιτς (Mehmed Pasa Sokolovic) να περνούν τα πρασινογάλαζα νερά τού Δρίνου. Όμως η ιστορία του είναι βίαιη από την αρχή τής λειτουργίας τής γέφυρας το 1571 υπό οθωμανική κυριαρχία – με δολιοφθορείς να εκτελούνται επί τόπου – μέχρι την αυστρο-ουγγρική κατάκτηση και τους δύο παγκόσμιους πολέμους. Το βιβλίο τού Άντριτς βγήκε το 1945, όμως ο διάβολος ήταν αποφασισμένος να ρίξει κι άλλη φρίκη στο Βίσεγκραντ. Τον Μάιο του 1992 η πόλη υπέστη «μια από τις πιο ολοκληρωτικές και αδίστακτες εθνοκαθάρσεις τής βοσνιακής διαμάχης», με περισσότερους από 3.000 Βόσνιους (μουσουλμάνους) νεκρούς – πολλοί απ΄ αυτούς σκοτώθηκαν σε αυτή τη γέφυρα και τα σώματά τους πετάχτηκαν στο ποτάμι. Αν και ωραιοποιημένη από τους (Σέρβους) ξεναγούς μας, αποτελούσε μια ωμή υπενθύμιση ότι αυτό το ταξίδι είχε να κάνει με κάτι πέρα από την ομορφιά τής υπαίθρου.
Αυτό το συναίσθημα εντεινόταν καθώς πλησιάζαμε το Σαράγεβο (Sarajevo), περνώντας ερειπωμένα σπίτια που μάλλον έκρυβαν θλιβερές ιστορίες. Το Σαράγεβο όμως δεν θα ήθελε καθόλου τον οίκτο μας. Από τον Απρίλιο του 1992 υπέμεινε την πιο παρατεταμένη πολιορκία τής σύγχρονης ιστορίας, το θάνατο περίπου 10.000 κατοίκων και την καταστροφή όλων σχεδόν των κτηρίων του. Παρ΄ όλα αυτά, σήμερα είναι μια ζωντανή, ατμοσφαιρική πόλη – ιδιαίτερα τη νύχτα, με το κάλεσμα για προσευχή να κατρακυλά τη λοφοπλαγιά από τους φωτισμένους μιναρέδες των διακοσίων τζαμιών του, τη νεολαία συνωστισμένη στις καφετέριες και τα μπαρ, τη μυρωδιά κεμπάπ και γλυκού καλαμποκιού να ψήνονται στις γωνιές των δρόμων.
Στην ιστορία τού πολέμου μπορεί κανείς να ανατρέξει στο Ιστορικό Μουσείο, στο Μουσείο τού Τούνελ [2] και στα νεκροταφεία, που είναι γεμάτα από μνήματα νέων ανθρώπων. Όμως αξίζει εξίσου ο περίπατος στους δρόμους με τις εκκλησίες, τις συναγωγές και τα τζαμιά, η περιπλάνηση σε ανατολίτικα μαγαζιά και η επίσκεψη στη γέφυρα όπου ο Γκαβρίλο Πρίντσιπ (Gavrilo Princip) πυροβόλησε τον Αρχιδούκα Φραγκίσκο-Φερδινάνδο (Archduke Franz Ferdinand) το 1914 [σημ.: δίνοντας την αφορμή να ξεσπάσει ο Α’ ΠΠ].
Πολλά μέρη διεκδικούν τον τίτλο τής πόλης όπου η ανατολή συναντά τη δύση, όμως εδώ είναι το σημείο που αυτό συμβαίνει πραγματικά. Εάν σταθείς στον κεντρικό πεζόδρομο Φερχάντια (Ferhadija) και κοιτάξεις ανατολικά είναι σαν να βρίσκεσαι στην Κωνσταντινούπολη ή το Κάιρο. Κάνε στροφή 180 μοιρών και τα στέρεα αυστρο-ουγγρικά κτήρια δίνουν την αίσθηση της Βιέννης ή της Τεργέστης.
Στο διήγημα του Άντριτς, όταν ο Αλλάχ είδε τι είχε κάνει ο διάβολος, έστειλε τους αγγέλους του στη γη να απλώσουν τις φτερούγες τους πάνω από τις αβύσσους ώστε οι άνθρωποι να μπορούν να περνούν απέναντι – έτσι οι άνθρωποι έμαθαν πως να χτίζουν γέφυρες. Στην παράδοση το χτίσιμο μιας γέφυρας είναι μια από τις μεγαλύτερες ευλογίες, ενώ η παρεμπόδισή του η χειρότερη αμαρτία.
Η επόμενη πόλη που επισκεφτήκαμε, το Μόσταρ (Mostar), έγινε παγκοσμίως γνωστή για τις γέφυρές της. Υπό τον Τίτο ήταν μια ακμάζουσα πολυεθνική πόλη. Η υπέροχη οθωμανική, πέτρινη γέφυρά της έγινε μια παγκοσμίως αναγνωρίσιμη εικόνα το 1993, όταν καταστράφηκε από κροατικούς βομβαρδισμούς.
Το Μόσταρ μοιάζει πιο γερασμένο από το Σαράγεβο · και πιο θλιμμένο. Βομβαρδισμένα κτήρια κηλιδώνουν το κέντρο του και η πόλη είναι ακόμη χωρισμένη – σχολεία, νοσοκομεία, μέχρι και στάσεις λεωφορείων – ανάμεσα σε Βόσνιους και Κροάτες. Όμως, με τον δροσερό, πρασινωπό ποταμό Νερέτβα (Neretva) να την διασχίζει και με τα πλατώματα και τα μπαρ και στις δυο όχθες, είναι ένα υπέροχο μέρος για βόλτα. Παρακολουθήσαμε ένα συγκινητικό βίντεο στο τουριστικό γραφείο σχετικά με την επαναλειτουργία τής γέφυρας το 2004 και μετά βγήκαμε έξω για να δούμε έναν νεαρό άντρα να βουτά από το ψηλότερο σημείο της στο νερό.
Η Βοσνία φαίνεται πια ειρηνική, όμως οι προκλήσεις είναι τρομακτικές : η ανοικοδόμηση μετά τον πόλεμο · η μεταστροφή σε μια κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία · η άμβλυνση των εντάσεων που αναθέρμανε η δίκη τού Σερβο-βόσνιου στρατιωτικού ηγέτη Ράτκο Μλάντιτς (Ratko Mladic) – αρχίζει τον επόμενο μήνα. Σε αυτή την οδυνηρά όμορφη χώρα με τους συμπαθητικούς και καπάτσους ανθρώπους λίγη ευημερία και, μεταφορικά, το χτίσιμο γεφυρών μπορεί να κάνει θαύματα. Ίσως εάν οι άγγελοι του Θεού [3] κοίταζαν για μια ακόμα φορά προς τα εδώ ...
παραπομπές:
[1] 'Το Γεφύρι του Δρίνου' του Γιουγκοσλάβου νομπελίστα Ίβο Άντριτς
[2] Ένα σπίτι με πρόσβαση στην υπόγεια στοά που έφτιαξαν το 1993 οι Βόσνιοι κατά την πολιορκία τής πόλης για να αποκτήσουν πρόσβαση στην ουδέτερη ζώνη των Ηνωμένων Εθνών.
[3] 'Αλλάχ' στο πρωτότυπο, που χρησιμοποιείται από τους μουσουλμάνους, αλλά και τους αραβόφωνους χριστιανούς.
