απόσπασμα: Δ. Καμπουράκης, Μια Σταγόνα Ιστορία - Τόμος Ι (2002)
Οι αντιζηλίες των ηγετών ήταν πάντα ένας από τους μοχλούς
κίνησης της ιστορίας. Δίπλα στα οικονομικά, κοινωνικά και στρατιωτικά δεδομένα
κάθε εποχής, δύο ηγέτες που ανταγωνίζονται μεταξύ τους εκ των πραγμάτων
λειτουργούν σαν καταλύτες της ιστορίας. Έστω για μια φορά, ας μιλήσουμε για
ευγενείς ανταγωνισμούς ηγετών.
Το 2ο π.Χ. αιώνα,
κυβερνά την Αίγυπτο ο βασιλιάς Πτολεμαίος. Καλλιεργημένος άνθρωπος και
περισσότερο πνευματικός παρά στρατιωτικός ηγέτης, ο Πτολεμαίος είναι περήφανος
για τη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Ανταγωνίζεται μάλιστα με έναν άλλο λαμπρό
ηγέτη της εποχής, τον Ευμένη, βασιλιά της Περγάμου, που και αυτός έχει μία
τεράστια έξοχη βιβλιοθήκη στο παλάτι του. Ο Πτολεμαίος, θέλοντας να διατηρήσει
την ηγεμονία της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, ονομάζει τον πάπυρο εθνικό
προϊόν της χώρας και απαγορεύει την εξαγωγή του. Τα πάντα τότε γραφόντουσαν σε
πάπυρους, που δεν ήταν τίποτε άλλο παρά πεπλατυσμένοι μίσχοι ενός φυτού σαν το
καλάμι που φύεται μόνο στις εκβολές του Νείλου.
Ο Ευμένης πέφτει σε
απόγνωση. Δεν έχει υλικό να συνεχίσει τον εμπλουτισμό της βιβλιοθήκης του, στην
οποία δούλευαν εκατοντάδες γραφείς. Σύμφωνα με την Ιστορία του Πλίνιου του
Πρεσβύτερου [σημ.: Γάιος Πλίνιος Σεκούνδος (Gaius Plinius Secundus): Ρωμαίος αξιωματικός του 1ου μ.Χ αιώνα, φυσικός φιλόσοφος και ιστοριογράφος], ο Ευμένης δίνει εντολή στους τεχνίτες του να βρουν οπωσδήποτε
κάποια λύση στο πρόβλημά του. Αυτοί συνεδριάζουν, πειραματίζονται και, λίγο
αργότερα, του παρουσιάζουν ένα είδος επεξεργασμένου δέρματος προβάτου, πάνω στο
οποίο είναι δυνατή η γραφή. Ήταν η περίφημη περγαμηνή, η οποία πήρε το όνομά
της από την πόλη που εφευρέθηκε, την Πέργαμο.
Η αξία αυτής της
ανακάλυψης για την ανθρωπότητα είναι ανυπολόγιστη. Ο πάπυρος είναι εύθραυστος,
διατηρείται λίγα χρόνια και μεταφέρεται δύσκολα. Κυρίως όμως, επειδή η φυσική
του κατάσταση είναι να τυλίγεται κυλινδρικά, ο πάπυρος υποχρέωνε το γραφέα να
φτιάχνει ένα αυτοτελές κείμενο, ανάλογα με το μέγεθος κάθε κυλίνδρου. Ενώ η
περγαμηνή και – τους επόμενους αιώνες – η διφθέρα (δέρμα επεξεργασμένο για να
γράφεται και στις δύο πλευρές, περγαμηνή διπλής όψεως), έδωσαν τη δυνατότητα να
κατασκευαστούν τα πρώτα βιβλία. Οι πάπυροι δε δένονται μεταξύ τους, οι
περγαμηνές πολύ εύκολα. Κι έπειτα, πρόβατα υπήρχαν παντού, ενώ πάπυροι μόνο
στην Αίγυπτο.
Έτσι. η
προστατευτική πολιτική του Πτολεμαίου και η ευγενής αντιζηλία του με τον Ευμένη
οδήγησαν την ανθρωπότητα να κάνει ένα τεράστιο βήμα μπροστά. Τι κρίμα που,
ειδικά σε αυτό, παρά τις προθέσεις μας, είναι αδύνατον να βρούμε κάποια
ομοιότητα με την εποχή μας.
